Успехот на бизнис идејата е под влијание на многу фактори, вклучително и средината во која одлучуваме да ги постигнеме нашите деловни цели. Големо влијание има културата на луѓето, нивните навики и начин на живот. Сите овие социо-демографски фактори кои е тешко субјективно да се измерат и проценат, без нумерички показатели кои би можеле поопипливо да го диктираат начинот на живеење на луѓето во одреден регион. Имено, законските рамки, даночните оптоварувања и поволности и другите државни регулативи кои го обликуваат начинот на водење бизнис во одредена земја несомнено се мерливи.
За Босна и Херцеговина
Босна и Херцеговина е земја лоцирана во срцето на Балканот и припаѓа на регионот на Западен Балкан во Југоисточна Европа. Поради нивната историја како дел од СФРЈ, сè уште постојат силни врски меѓу балканските земји, кои даваат можности за бизнис и поврзување со компаниите.
Босна и Херцеговина стана независна во 1992 година кога прогласи независност од Социјалистичка Федеративна Република Југославија. Иако Босна и Херцеговина сè уште не е членка на Европската унија, од декември 2022 година доби статус на земја кандидат за членство во ЕУ и сега започнува со нов модел на раст. Земјата има 2 ентитети (Федерација на Босна и Херцеговина или Република Српска) и 1 самоуправна 1 административна единица (Округ Брчко). Домашна валута е конвертибилната марка – КМ.
Економијата на Босна и Херцеговина е генерално стабилна економија и безбедна за развој на бизнис идеи и нивна имплементација. Поголема нестабилност можеше да се забележи во 2009 и 2012 година, кога БДП се намали, но во 2013 година тој повторно се зголеми и остана стабилен. Пандемијата COVID-19 имаше силно влијание и врз економијата, но во исто време донесе нови деловни можности и успешни приказни. Економијата брзо закрепна, иако претходните неколку години сè уште беа делумно обележани со пандемијата и последователните мерки за спречување на вирусот.
Зошто да се инвестира во економијата на Босна и Херцеговина?
Кои се квалитетите на економијата на БХ кои преовладуваат и го убедуваат инвеститорот да го поддржи и инвестира во економскиот простор на БХ?
· КВАЛИФИКУВАНА РАБОТНА СИЛА
Работната сила во Босна и Херцеговина во просек е добро образована и високо квалификувана со добри вештини неопходни за вработување. Државата редовно дава субвенции за вработување на лица кои се во бирото за невработени, групи кои се потешки за вработување, како што се стари, млади или оние кои се обучени за друго занимање, лица со попреченост.
· БЛИСКОСТ И ПОВРЗАЊЕ СО СТРАНСКИТЕ ПАЗАРИ
Поради својата локација, Босна и Херцеговина привлекува многу инвеститори кои сакаат да изградат мрежа на клиенти и во Југоисточна Европа и во Централна Европа. Со поволно деловно опкружување во Босна и Херцеговина, ваквиот план е полесно достапен за потенцијалните инвеститори.
· ИНФРАСТРУКТУРА
Босна и Херцеговина може да се пофали со модерна инфраструктура која им овозможува на поединците брзо да преместуваат стоки и материјали од една до друга точка. Поради малата големина на земјата и нејзината географска положба, таа е добро поврзана со соседните земји.
· СТРАНСКИ ДИРЕКТНИ ИНВЕСТИЦИИ ВО БОСНА И ХЕРЦЕГОВИНА
Во Босна и Херцеговина нема ограничувања за влез на странски инвеститори на пазарот во БиХ. Дозволени се инвестиции и на странски правни и на физички лица, освен ако со националната и меѓународната правна рамка не е поинаку определено.
Босна и Херцеговина подеднакво ги третира компаниите во земјата и во странство.
· ОСНОВАЊЕ ФИРМА ВО БОСНА И ХЕРЦЕГОВИНА
Во рамките на законодавството на БХ, можно е да се формираат неколку различни правни организациски форми на деловни друштва: друштво со ограничена одговорност, друштво со неограничена солидарна одговорност, командитно друштво, акционерско друштво, како и подружници на странски правни лица. Во Босна и Херцеговина може да се формира претставништво кое може да го истражува пазарот на локално ниво. Можна е и регистрација како независен претприемач. Процесот на основање компанија не е комплициран.
· ПОСТАПКА ЗА ОСНОВАЊЕ НА ДРУШТВО
Регистрацијата на бизнис обично трае до 3 недели и ги следи следните чекори:
- Подготовка на Одлука за основање, именување на директори, пријава за регистрација на фирма и други потребни документи и обрасци;
- Исплата на капитал за основање;
- Упис во судскиот регистар;
- Регистрација на компанија во Заводот за статистика и Даночната управа;
- Отворање банкарска сметка во избрана локална банка.
Доколку основач на друштвото е друго правно лице, покрај претходно наведените чекори, потребно е и следново:
- Потребни документи за регистрација на фирма, заверени и преведени на локалниот јазик,
- Копија од документот за идентификација на назначениот управител или претставник,
- Заверка на потписот на основачот/управителот на нотар/печат со апостил (ако е потребно),
- Овластувањето на основачот на друштвото, кое се издава на лицето кое го потпишува актот за основање на новото друштво.
- Потпишан договор за основање.
Меѓутоа, доколку фирма е основана од физичко лице, односно поединец, тогаш мора да достави заверен документ за идентификација, заверен директорски потпис и одлука за основање.
· ВРАБОТУВАЊЕ СТРАНСКИ РАБОТНИЦИ
Сите странци кои имаат работна или друга еквивалентна дозвола според меѓународен договор можат да работат во БиХ без ограничувања.
Работната дозвола ја издава државата на барање на работодавачот. Ова им овозможува на странците да бидат вработени кај работодавачот на апликантот. Работните дозволи се издаваат за најмногу една година, а оваа дозвола може да се продолжи. Вработен кој има работна дозвола мора да го регулира и неговиот привремен престој во Босна и Херцеговина.
Даноци
Даночен обврзник е секое правно лице кое остварува приход од бизнис во Босна и Херцеговина, каде што се наоѓа седиштето на компанијата. Во зависност од локацијата на регистрираното седиште, се применува законодавството на еден од 2-те ентитети (Федерација Босна и Херцеговина – ФБиХ или Република Српска – РС).
Корпоративниот данок на доход е 10% во ФБиХ и РС. Данокот на дивиденди е 5% (ФБиХ) / 10% (РС) во случај на странски корпорации, во спротивно е 0%.
Во зависност од износот на пријавениот вкупен период на приход, данокот на доход се плаќа по стапка од 10% во ФБиХ и 8% во РС. И во ФБиХ и во РС – данокот на доход од самовработување се плаќа по стапка од 10%.
Данокот на приход од авторски права, капитал, капитален приход и други приходи се плаќа по стапка од 10% во ФБиХ и 13% во РС.
Стандардната стапка на данокот на додадена вредност (ДДВ) на оданочливиот промет на стоки и услуги и увозот на стоки во Босна и Херцеговина е 17%. Деловните активности кои се од јавен интерес како што се здравството, поштенските услуги, образованието, културата и спортот се исклучени од плаќање ДДВ.
Сметководство и известување
Сите компании во Босна и Херцеговина се обврзани да доставуваат годишни финансиски извештаи во согласност со домашниот Закон за сметководство и ревизија и Меѓународните сметководствени стандарди и Меѓународните стандарди за финансиско известување. Потребна е ревизија и за некои компании, особено за големите и средните компании.
Големината на компанијата се одредува земајќи ги предвид 2 од 3-те критериуми за одредување на големината на компанијата: голема компанија има повеќе од 249 вработени, приходите од бизнис надминуваат 40.000.000 KM или книговодствената вредност на средствата надминува 20.000.000 KM. Во меѓувреме, критериумите за квалификација за средно големо претпријатие се следните: вработени меѓу 49 и 249 вработени, деловни приходи од 8.000.000 KM до 40.000.000 KM и средства во сметководствени документи помеѓу 4.000.000 KM и 20.000 KM.
Основањето компанија во Босна и Херцеговина може да биде голема пречка за некои во проширувањето на нивниот бизнис на странските пазари. Несомнено е дека оваа земја од Југоисточна Европа е привлечна за многу инвеститори кои би сакале да го прошират својот бизнис на Балканот, но и во Централна Европа. Во сето ова, важно е инвеститорот да има до себе доверлив советник кој знае да ги прошири видиците и да му помогне во евентуалното вработување на работници, добивање средства или евентуални даночни проблеми.
Сето тоа можете да го добиете во Унија Консалтинг, каде тим од експерти советува и помага во целиот бизнис.
