ZAKON O RAČUNOVODSTVU I REVIZIJI U FEDERACIJI BOSNE I HERCEGOVINE (razlike i pojedinosti)

Izlaskom u „Službenim novinama FBiH“, broj 15/2021, od 24.02.2021. godine, FBiH je dobila zvanično novi Zakon o računovodstvu i reviziji, nakon skoro dvanaest godina, a koji stupa na snagu 8 (osam)  dana od dana objave u „Službenim novinama Federacije BiH“, odnosno od 03.03.2021.

Jedna od novina, u novom Zakonu, jeste razvrstavanje pravnih lica, gdje sada imamo četiri kategorije u odnosu na stari Zakon iz 2009. godine, gdje smo imali samo tri kategorije pravnih lica (mala, srednja i velika). Kriteriji su ostali isti, samo su se granične vrijednosti promijenile. To su slijedeći kriteriji: vrijednost ukupne imovine na kraju poslovne godine, broj zaposlenih, te prosječna vrijednost poslovne imovine na kraju godine, te tako imamo:

1. Mikro pravna lica – koja na dan sačinjavanja finansijskih izvještaja ne prelaze granične vrijednosti najmanje dva od slijedećih kriterija:

• Prosječna vrijednost poslovne imovine na kraju poslovne godine je do 350.000,00 KM
• Ukupan godišnji prihod je do 700.000,00 KM
• Prosječan broj zaposlenih u godini za koju se podnosi finansijski izvještaj je do 9 ( devet).

2. Mala pravna lica – koja na dan sačinjavanja finansijskih izvještaja ne prelaze granične vrijednosti najmanje dva od slijedećih kriterija:

• Prosječna vrijednost poslovne imovine na kraju poslovne godine je do 4.000.000,00 KM;
• Ukupna godišnji prihod je do 8.000.000,00 KM;
• Prosječna broj zaposlenih u godini za koju se podnosi izvještaj je do 49.

3. Srednja pravna lica – koja na dan sačinjavanja finansijskih izvještaja prelaze dva kriterija za mala preduzeća, ali ne prelaze granične vrijednosti najmanje dva od sljedećih kriterija:

• Prosječna vrijednost poslovne imovine na kraju poslovne godine je do 20.000.000,00 KM;
• Ukupan godišnji prihod je do 40.000.000,00 KM;
• Prosječan broj zaposlenih u godini za koju se podnosi finansijski izvještaj je do 249.

U srednja preduzeća se također ubrajaju i ona koja prelaze granične vrijednosti jednog od kriterija za velika preduzeća.

4. Velika pravna lica – koja na dan sastavljanja finansijskih izvještaja prelaze granične vrijednosti najmanje dva od sljedećih kriterija:

• prosječna vrijednost poslovne imovine na kraju poslovne godine je 20.000.000,00 KM;
• ukupan godišnji prihod je 40.000.000,00 KM;
• prosječan broj zaposlenih u godini za koju se podnosi finansijski izvještaj je 249.

Obaveza razvrstavanja pravnih lica u kategoriju mikro pravnih lica, u skladu sa kriterijima navedenih  na početku teksta  primjenjuje se u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona. Do dana primjene odredbe ovog zakona pravna lica koja ispunjavaju kriterije za razvrstavanje u kategoriju mikro pravnih lica smatraju se malim pravnim licima.

Izvršena je klasifikacija i grupa pravnih lica. Grupa predstavlja više pravnih lica u kojima jedno pravno lice (matično) ima vladajući utjecaj na određivanje finansijskih i poslovnih politika.

Grupe pravnih lica u smislu ovoga zakona razvrstavaju se na male, srednje i velike u zavisnosti od prosječnog broja zaposlenih u toku poslovne godine, visine ukupnog prihoda i prosječne vrijednosti poslovne imovine na konsolidovanoj osnovi, utvrđenim na zadnji dan poslovne godine koja prethodi poslovnoj godini za koju se sastavljaju konsolidovani finansijski izvještaji.

1. Male grupe pravnih lica su one koje na konsolidovanoj osnovi na dan sačinjavanja finansijskih izvještaja matičnog društva ne prelaze dva od sljedeća tri kriterija:
2. prosječna vrijednost poslovne imovine na kraju poslovne godine je do 4.000.000,00 KM;
3. ukupan godišnji prihod je do 8.000.000,00 KM;
4. prosječan broj zaposlenih u godini za koju se podnosi finansijski izvještaj je do 49.

Male grupe pravnih lica izuzete su od obaveze izrade konsolidovanih finansijskih izvještaja i konsolidovanog izvještaja o poslovanju, osim ako je neko od povezanih preduzeća subjekt od javnog interesa.

2. Srednje grupe pravnih lica su one koje nisu male grupe pravnih lica i koje na dan sačinjavanja finansijskih izvještaja matičnog društva na konsolidovanoj osnovi ne prelaze dva od sljedeća tri kriterija:
3. a) prosječna vrijednost poslovne imovine na kraju poslovne godine je do 20.000.000,00 KM;
4. b) ukupan godišnji prihod je do 40.000.000,00 KM;
5. c) prosječan broj zaposlenih u godini za koju se podnosi finansijski izvještaj je do 249.
6. Velike grupe pravnih lica su one koje na konsolidovanoj osnovi prelaze dva kriterija za srednje grupe pravnih lica.

Zakon definiše i obavezu pravnih lica da vođenje poslovnih knjiga vrše u skladu sa novim Zakonom, MRS i MSFI, da se donesu interni akti kojima će se urediti organizacija računovodstva, te se isti obavezuju da prikupljaju i sastavljaju knjigovodstvene isprave, poslovne knjige, te da se finansijski izvještaji sastavljaju u skladu sa Zakonom.

Za priznavanje, mjerenje, prezentaciju i objelodanjivanje pozicija u finansijskim izvještajima velika pravna lica, pravna lica koja imaju obavezu sastavljanja konsolidovanih finansijskih izvještaja (matična pravna lica), subjekti od javnog interesa, odnosno oni koji se pripremaju da postanu subjekti od javnog interesa u skladu sa važećim propisima, nezavisno od veličine, primjenjuju MSFI. Za priznavanje, mjerenje, prezentaciju i objelodanjivanje pozicija u finansijskim izvještajima, mikro, mala i srednja pravna lica mogu primjenjivati MSFI za MSP.

Jedna od izmjena u odnosu na stari Zakon jeste u rokovima čuvanja knjigovodstvenih isprava .

Čuvanje slijedećih isprava je ostalo trajno: platne liste ili analitičke evidencije o plaćama u vezi sa plaćanjem doprinosa, kupoprodajni ugovori po kojima je izvršeno stjecanje nekretnina, godišnji računovodstveni obračuni, finansijski izvještaji, konsolidovani finansijski izvještaji, izvještaji o izvršenoj reviziji i svi interni akti od utjecaja na finansijsko poslovanje.

Izmjena se odnosi na:

1. Glavnu knjigu i dnevnik koji se čuvaju najmanje deset godina,
2. Knjigovodstvene isprave na osnovu kojih su podaci uneseni u dnevnik i glavnu knjigu čuvaju se najmanje deset godina,
3. Knjigovodstvene isprave na osnovu kojih su podaci uneseni u pomoćne knjige čuvaju se najmanje pet godina.
4. Izvještaj o poslovanju čuva se u originalnom obliku deset godina nakon isteka poslovne godine.
5. Pomoćni obračuni, prodajni i kontrolni blokovi i sl. čuvaju se dvije godine.
6. Revizorska društva čuvaju pet godina dokumentaciju na osnovu koje je obavljena revizija, računajući od poslovne godine na koju se revizija odnosi.
7. Rok za čuvanje knjigovodstvenih isprava i poslovnih knjiga počinje teći zadnjeg dana poslovne godine na koju se odnose poslovne knjige i u koje su podaci iz isprava uneseni.

Pravna lica finansijske izvještaje sastavljaju i prezentiraju za poslovnu godinu i to za period od 1. januara do 31. decembra tekuće godine sa usporedivim podacima za prethodnu godinu. U novom Zakonu nema obaveze sastavljanja polugodišnjih izvještaja što je u starom bilo naglašeno, kao što su bili naglašeni izvještaji koji trebaju da se dostave.

Set finansijskih izvještaja čine:

a) Bilans stanja – Izvještaj o finansijskom položaju na kraju razdoblja;

b) Bilans uspjeha – Izvještaj o ukupnom rezultatu za razdoblje;

c) Izvještaj o gotovinskim tokovima – Izvještaj o tokovima gotovine;

d) Izvještaj o promjenama na kapitalu;

e) Bilješke uz financijske izvještaje

Bilješke trebaju obavezno da sadrže:

1. usvojene računovodstvene politike;
2. iznos i prirodu pojedinih stavki prihoda ili rashoda izuzetne veličine ili pojave;
3. ukupan iznos svih financijskih obveza, jamstava ili nepredviđenih izdataka koji nisu uključeni u Bilancu stanja
4. iznose koje pravna osoba duguje i koji dospijevaju nakon više od pet godina, kao i ukupna dugovanja pravne osobe pokrivena instrumentima osiguranja pravne osobe uz naznaku prirode i oblika osiguranja;
5. iznos predujma i odobrenih kredita članovima uprave i nadzornih tijela, s naznakama kamatnih stopa, glavnih uvjeta otplaćenih i otpisanih iznosa;
6. prosječan broj zaposlenih u godini za koju se podnosi financijski izvještaj;
7. informaciju da li se dugotrajna imovina evidentira po fer vrijednosti ili prema revalorizacijskim iznosima.

Mikro i mala pravna lica i neprofitna pravna lica finansijske izvještaje prezentiraju kroz Bilans stanja, bilans uspjeha i bilješke uz finansijske izvještaje.

Izvještaj o poslovanju se dostavlja uz finansijske izvještaje i revizorske izvještaje (ukoliko postoji obaveza revizije), a najkasnije do 30.juna tekuće godine za prethdonu godinu. Izuzetak su mikro i mala preduzeća koji nisu dužni predavati ovaj izvještaj.

Izvještaj o poslovanju obavezno sadrži:

1. sve značajne događaje nastale u periodu od završetka poslovne godine do datuma predaje finansijskog izvještaja;
2. procjenu očekivanog budućeg razvoja pravnog lica;
3. najvažnije aktivnosti u vezi sa istraživanjem i razvojem;
4. informacije o otkupu vlastitih dionica, odnosno udjela;
5. informacije o poslovnim segmentima pravnog lica;
6. korištene finansijske instrumente ako je to značajno za procjenu finansijskog položaja i uspješnosti poslovanja pravnog lica;
7. ciljeve i politike pravnog lica u vezi sa upravljanjem finansijskim rizicima; zajedno sa politikama zaštite od rizika za svaku planiranu transakciju za koju je neophodna zaštita i
8. izloženost pravnog lica tržišnom, kreditnom, riziku likvidnosti i drugim rizicima prisutnim u poslovanju pravnog lica, kao i strategiju za upravljanje ovim rizicima i ocjenu njihove efikasnosti.

Potpisnici finansijskih izvještaja su certificirane računovođe koje za jednu poslovnu godinu može sačiniti i potpisati do 20 finansijskih izvještaja pravnih lica čiji su ukupni prihodi utvrđeni u posljednjem finansijskom izvještaju u odnosu na datum zaključivanja ugovora o pružanju knjigovodstvenih i računovodstvenih usluga, veći od 8.000.000,00 KM.

Odgovornost za finansijske izvještaje nosi ovlašteno lice za zastupanje pravnog lica upisano u sudski registar u svojstvu direktora pravnog lica, članovi uprave, upravni, odnosno nadzorni organ pravnog lica u okviru svojih zakonom određenih nadležnosti, odgovornosti i dužne pažnje, kao i certificirani računovođa koji je potpisao finansijske izvještaje.

Nadzor nad poslovanjem pravnih lica ima Poreska uprava, a pravno lice je obavezno omogućiti provođenje nadzora.

Revizija

Obveznici revizije po novom Zakonu su srednja i velika preduzeća, što na prvi pogled nije izmjena, ali jeste ukoliko pogledamo granične vrijednosti srednjih preduzeća po starom i novom Zakonu.

Po starom su obveznici bili pravna lica koja su imali  kriterije onoga što su sada kriteriji za mala preduzeća.

Društva za reviziju moraju imati u radnom odnosu na neodređeno vrijeme sa punim radnim vremenom zaposlena najmanje:

a) jednog ovlaštenog revizora sa važećom licencom, ako obavljaju reviziju manje od 20 pravnih lica čiji su ukupni prihodi, za svako pravno lice, utvrđeni u posljednjem finansijskom izvještaju u odnosu na datum ugovaranja usluga revizije do 10.000.000,00 KM

b) dva ovlaštena revizora sa važećom licencom, ako obavljaju reviziju manje od 20 subjekata od javnog interesa, odnosno pravnih lica čiji su ukupni prihodi, za svako pravno lice, utvrđeni u posljednjem finansijskom izvještaju u odnosu na datum ugovaranja usluga revizije, veći od 10.000.000,00 KM i

c)tri ovlaštena revizora sa važećom licencom, ako obavljaju reviziju više od 20 subjekata od javnog interesa, odnosno pravnih lica čiji su ukupni prihodi, za svako pravno lice, utvrđeni u posljednjem finansijskom izvještaju u odnosu na datum ugovaranja usluga revizije, veći od 10.000.000,00 KM.

Društvo za reviziju ne smije pružati direktno ili indirektno nerevizorkse usluge subjektu koje je predmet revizije.

Nerevizorskim uslugama se smatraju usluge iz oblasti finansija i računovodstva, usluge finansijskih analiza i kontrola, usluge poreznog savjetovanja, usluge procjene vrijednosti kapitala, imovine i obaveza, usluge sudskog vještačenja, usluge izrade i ekonomske ocjene investicijskih projekata.

Pravna lica koja su registrovana za pružanje knjigovodstvenih i računovodstvenih usluga dužna su da se upišu u Registar pravnih lica za pružanje knjigovodstvenih i računovodstvenih usluga koji vodi Ministarstvo, u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

U slučaju nepoštivanja Zakona maksimalne kazne su veće pa tako imamo:

• Kazna od 5.000,00 KM do 15.000,00 za pravno lice:
  1. ako ne izvrši razvrstavanje pravnih lica;
  2. ako općim aktom ne uredi organizaciju računovodstva ;
  3. ako ne sastavlja, kontroliše, ispravlja i knjiži knjigovodstvene isprave;
  4. ako ne otvori i ne vodi poslovne knjige;
  5. ako ne popiše imovinu i obaveze u skladu sa odredbama;
  6. ako ne izvrši usaglašavanje potraživanja i obaveza i ne odgovori na konfirmaciju u propisanom roku;
  7. ako ne sastavlja i ne prikazuje finansijske izvještaje u skladu sa zakonom;
  8. ako ne zaključi poslovne knjige i ne utvrdi finansijski rezultat
  9. ako općim aktom ne odredi lice kome se povjerava vođenje poslovnih knjiga.

• Novčanom kaznom u iznosu od 10.000,00 KM do 50.000,00 KM kaznit će se za prekršaj pravno lice:

1. ako ne sastavlja i ne prezentira finansijske izvještaje i konsolidovane finansijske izvještaje;
2. ako ne sastavi izvještaj o poslovanju;
3. ako ne sastavi konsolidovani izvještaj o poslovanju;
4. ako ne preda FIA-i finansijske izvještaje, izvještaj o poslovanju, revizorski izvještaj i ostalu dokumentaciju;
5. ako ne čuva knjigovodstvene isprave, poslovne knjige, finansijske izvještaje, izvještaj o poslovanju i revizorske izvještaje u rokovima i na propisan način;
6. ako licu ovlaštenom za obavljanje nadzora ne omogući nadzor ili ne otkloni nedostatke utvrđene u toku nadzora;
7. ako ne izvrši reviziju;
8. kod kojeg se obavlja revizija, ako ne izabere društvo za reviziju;
9. kod kojeg se obavlja revizija ako ne postupi u skladu sa odredbama člana 65. ovog zakona;
10. jako postupa suprotno članu 126. ovog zakona,
11. odnosno subjekt od javnog interesa ako nije osnovao odbor za reviziju i nije uspostavio odjel interne revizije

Za navedene radnje iz tačke 1 i 2 kaznit će se i odgovorno lice u pravnom licu.

• Novčanom kaznom u iznosu od 3.000,00 KM do 10.000,00 KM kaznit će se za prekršaj pravno lice i poduzetnik za pružanje knjigovodstvenih i računovodstvenih usluga ako:

1. ne izvrši upis u registre pravnih lica i poduzetnika za pružanje knjigovodstvenih i računovodstvenih usluga
2. ako licu ovlaštenom za obavljanje nadzora ne omogući nadzor.

• Novčanom kaznom u iznosu od 10.000,00 KM do 50.000,00 KM kaznit će se za prekršaj društvo za reviziju ako:

1. na području Federacije pruža usluge revizije bez prethodno ispunjenih ili suprotno propisanim uslovima;
2. ne zaključi ugovor o reviziji
3. radnu dokumentaciju ne čuva u skladu sa članom 66. ovog zakona;
4. postupa suprotno članu 67. ovog zakona;
5. revizorski izvještaj ne sastavlja u skladu sa članom 68. ovog zakona;
6. vrši reviziju kod pravnog lica iz člana 71. ovog zakona;
7. ako ugovori naknadu za obavljanje revizije suprotno članu 72. ovog zakona;
8. obavlja reviziju suprotno odredbama člana 74. ovog zakona;
9. ne postupi u skladu sa članom 78. ovog zakona;
10. ne pruža usluge revizije na način propisan članom 79. ovog zakona;
11. u određenom roku ne postupi u skladu sa čl. 113. i 114. ovog zakona;
12. postupa suprotno članu 126. ovog zakona;
13. postupa suprotno članu 126. ovog zakona.

Za radnje iz prethodnog stava novčanom kaznom u iznosu od 5.000,00 KM do 10.000,00 KM kaznit će se i odgovorno lice u društvu za reviziju.

• Novčanom kaznom u iznosu od 3.000,00 KM do 5.000,00 KM kaznit će se za prekršaj društvo za reviziju ako:
  1. u propisanom roku ne dostavi spisak ugovora o reviziji u skladu sa članom 63. stav (4) ovog zakona;
  2. ne postupi u skladu sa članom 81. ovog zakona;
  3. u roku propisanom u članu 82. ovog zakona ne objavi Izvještaj o transparentnosti;Komori ne dostavi izvještaj iz člana 83. ovog zakona u roku iz stava (1) tog člana;
  4. u roku propisanom članom 87. ovog zakona ne prijavi promjene u podacima koji se vode u Registru društava za reviziju;
  5. ne postupi u skladu sa članom 107. ovog zakona.

(4) Za radnje iz stava (3) ovog člana novčanom kaznom u iznosu od 1.000,00 KM do 2.000,00 KM kaznit će se i odgovorno lice u društvu za reviziju.

Propisane su kazne i za profesionalna tijela, odgovorno lice tog tijela, ovlaštene revizore kao i fizička lica koji ne poštivaju odredbe Zakona.